TARİHÇE
Türkistan, Orta Asya ve Batı Çin'i kapsayan geniş bir alan, kayısının anavatanı olarak kabul edilir. Kayısı ilk olarak Büyük İskender’in askeri seferleri sırasında dördüncü yüzyılda Anadolu'ya getirildi. Kayısı ticaret yapanlar tarafından önce Italya’ya ve daha sonra ilk yüzyıldaki Roma ve Pers savaşları sırasında, Yunanistan'a götürüldü.
Kayısının İtalya ve Yunanistan'dan diğer Avrupa ülkelerine yayılması uzun yıllar sürdü. 13. yüzyılda İspanya ve İngiltere'ye ve 17. yüzyılda Fransa ve ABD'ye götürüldü.
Bugün kayısı hemen hemen tüm dünyada yayılmış durumda olmasına rağmen ana yerler Akdeniz ülkeleri, Avrupa, Orta Asya, Amerika ve Afrika’dır.
Dünyadaki kuru kayısı üretimi ve ihracatı baktığımızda, Türkiye'nin herhangibir ciddi rakipleri olmadan dünya lideri olduğu görülebilir. Türkiye, dünyanın toplam kuru kayısı ticaretinin yaklaşık olarak % 82'sini gerçekleştirmektedir.
Türkiye'nin tarımsal bölgelerinde çoğunda gerçekleştirilen kayısı yetiştiriciliğinin en iyi tabiatı Malatya ilidir. İlin ekoloji durumu nedeniyle, Orta Doğu Anadolu Bölgesi'nde yer alan bu ilde yetişen kayısıdan elde edilen kuru kayısı kalitesi ile ekonomik değer kazanmıştır. Malatya kayısı üretiminin neredeyse yarısını karşılar ve ihracata yönelik kuru kayısı üretir.
Numaralandırma ve Kalite Sınıfı:
Yetiştirilen miktarlar baz alındığında, en önemli ürün çeşitleri HACIHALILOGLU, SOGANCI, KABAASI and CATALOGLU’dur. “HACIHALILOGLU”, Malatya’daki kayısı üretiminin %90’nını oluşturur.
Kayısı üretiminde, Darende, Hekimhan, Akçadağ ve merkez, Malatya’daki en önemli bölgelerdir. Bölgemizde yetişen kuru kayısıya dünyaca ün kazandıran özelliği, nem oranı ve lezettidir. Kuru kayısı için en önemli faktör, kükürt ve nem oranıdır. Türk gıda kodeksinde belirlenen kükürt oranı 2000 ppm’dir.Bu kükürt oranı farklı ülkeler için farklı oranlarda belirlenmiştir. Örneğin, Avrupa Birliği ülkeleri için, 2000 ppm, Rusya, Çin ve ABD için 3000 ppm, Kanada için 2500 ppm’dir. TS 485 türk standardlarına göre, maksimum nem oranı %25’dir.
İki çeşit olan kuru kayısı kükürtlü ve gün kurusu olarak tanımlanır. Kalite açısından dört ana başlık altında belirlenmiştir, bunlar; extra, 1.sınıf, 2.sınıf ve endüstriyel olarak belirtilmiştir. Türk standardları TS 485’de tüm sınıf ve numaralandırma ölçüt detayları belirtilmiştir.
Hasat, Kurutma ve Kayısı Pazarlama
1. 1. Hasat:
Hasat zamanı kayısı tipine göre belirlenir, meyvenin büyümesi, olgunlaşması, kendi sarı rengini alması, yumuşaması ve tatlı ve sulu hale gelmesi ile ürün yetiştirilmiş olur. En uyugn hasat şekli elle toplanmasıdır, böylece ürün toplanırken zarar görmemiş olur ve tam olgunlaşan ürün toplanmış olur. Diğer hasat türleri ağacı sallayarak yada çırparak yapılmasıdır.
2. 2. Kurutma:
Kayısı iki şekilde kurutulabilir. Birisi gün Kurusu (doğal olarak kuruması), diğeri kükürtleme. Kükürtleme, kuruma süresini kısaltması, kayısının sarı renginin korunması, böceklenmemesi ve son kullanma tarihini uzatması açısından faydalıdır.
Kükürtleme kurutmanın %80’den fazlasınının tamamlanmasını saglar, toprak, beton yada bezlerin üzerine kayısının yayılması ile kurutma işleminin %10’nu tamamlanmış olur.
Toprak, beton, ya da bezler doğrudan kayısı Yayılma kurutma işlemlerinin% 10 yapar.
Doğal kurutmada, kayısıda oluşan toz ve buruşma dolayısıyla kalite kükürtlüye göre düşmektedir.
3. 3. Pazarlama:
Kayısı, Malatya ve İzmr’deki 50000’den fazla ailenin geçim kaynağıdır. Kurutma işlemi, üreticiler yada çiftçiler tarafından gerçekleştirilir, ve piyasada tüccarlara satılır. Bu tüccarlar, ürünü kayısı işleyen fabrikalara paketçilere pazarlarlar. Paketleme işlemini yapan işletmeler,kayısıyı önce yıkama işleminden daha sonra fumigasyon işleminden geçirirler, akabinde 8 farklı numaralandırılmasını gerçekleştirirler. Bu işlemlerden sonra, kayısılar fazla suyu emmeleri için plastik kasalarda 24 saat bekletilir. Kükürtleme ve nem testlerinden geçtikten sonra resmi kalite standartlarına uygunluğu onaylandıktan sonra, işçiler tarafından tek tek toplanır. Tüm zarar görmüş, lekeli, hatalı, kayısılar seçilir.En son işlem olarak, müşterinin istediği şekillerde paketlenir.
